Merklappen en hun maaksters door Jan Pieter de Groot


Bericht van ons lid Jan Pieter Dre Groot

Museum landgoed Verhildersum heeft een boekje uitgegeven over mijn onderzoek naar merklappen. Het boekje is te bestellen en te bekijken op de website van het museum.
Link naar informatie over de tentoonstelling van merklappen op het Landgoed Verhildersum te Leens.
Hierop kun je doorklikken naar de bestelling van het boekje en eventueel het bekijken hiervan.
Je kunt ook direct naar het boekje via deze link:

Lezingen Groninger Archieven


In deze coronatijd waarin we geen ledenbijeenkomsten kunnen organiseren, zijn we blij met de activiteiten van de Groninger Archieven. Zij verzorgen online lezingen over verschillende onderwerpen, waarbij het leuke is, dat je ze kunt bekijken op een tijdstip dat jezelf het beste uitkomt.

Via deze link kunt u een keuze maken uit één of meerdere van deze lezingen:
Lezingen OnLine Groninger Archieven

Groeten van Aaltje


Beste mensen,                                                                                              .

a.s. zaterdag is het een jaar geleden dat het project over Aaltje uit Smeerling van start ging. Dat kon ivm corona toen niet via de geplande bijeenkomst -velen van u keken er naar uit – in Gasterij Natuurlijk Smeerling. Maar Aaltje liet zich niet onder het ‘mous’ stoppen en ging ‘live’ via youtube en Radio Westerwolde.
Omdat we rond Aaltje contact met u hadden – als relatie, (oud)Smeerlinger/Westerwolder, familie-lid, genodigde voor de bijeenkomst vorig jaar of als besteller van het boekje – praten we u nu graag even kort bij.
Er is in het afgelopen jaar ondanks corona toch van alles op gang gekomen. Op de website https://aaltjesstee.nl/nieuws/ kunt er een impressie van lezen.

Het boekje ‘Aaltje – vier generaties kinderen uit Smeerling‘ kan nog besteld worden via info@aaltjesstee.nl of bij de Gasterij in Smeerling en o.a. de musea Westerwolde/MOW, Streekhistorisch Centrum Stadskanaal, de Oude Stelmakerij (Sellingen) en de Readshop in Stadskanaal als deze allemaal weer open mogen.
Ook de wandeling kan onverminderd gelopen worden. Op weg naar het voorjaar en Poaske. Zie https://aaltjesstee.nl/wandelen/ En neemt u dan na afloop vooral een koffie/thee/lekkers-to-go bij de Gasterij (check even de openingstijden op https://www.gasterij-natuurlijk-smeerling.nl/)
Het Smilker Aaltje-lied van Josien Bakker is te beluisteren via https://www.youtube.com/watch?v=W6f07xTsDwk
En het lesmateriaal is beschikbaar via https://aaltjesstee.nl/scholen/

Via dit bericht willen we u ook bedanken voor de reacties op het project en uw eigen verhalen. Het ene verhaal maakt weer andere verhalen los. We ontvingen ze uit hele land en van over de grenzen. Vandaag ontvingen we zelfs nog een reactie van een nazaat van Aaltje uit Australië. We zijn onderdeel van een groter geheel, van een gemeenschap.

Het plan is om de Aaltje-bijeenkomst alsnog een keer te organiseren, maar pas als het echt helemaal weer veilig kan. Als het zover is zullen we er over berichten.

Dank voor uw aandacht. Vrede en alle goeds toegewenst.

Met een hartelijke groet,
mee namens de Werkgroep Aaltje,

Hanne Wilzing

(06 51340442)

Britse bommenwerper stort neer in Jipsinghuizen

Ingezonden door: Jochem Abbes & Gert Abbes.

Op 13 maart 2021 is het precies 80 jaar geleden dat een Britse ‘Vickers Wellington Mark 1C’ bommenwerper van de Royal Airforce (RAF) werd neergeschoten boven Jipsinghuizen. Het vliegtuig was die avond om 20.00 u. opgestegen van de vliegbasis Stradishall in het graafschap Suffolk met de bedoeling om Hamburg te bombarderen. De bemanning bestond uit zes leden: Victor Bagley, George Daniel, Alexander Elder, Sol Glazer, John La Bassee Tomkinson en Douglas Waters, allen sergeant en twintigers.

Tijdens de vliegroute over de provincie Groningen werd het vliegtuig rond 23.00 u. onderschept door een Duitse Messerschmitt 110 nachtjager met de gevreesde Oberfeldwebel Paul Gildner als piloot. Gildner stond bekend als één der meest succesvolle nachtjagers van de Duitse Luftwaffe met tientallen fatale aanvallen op Geallieerde vliegtuigen op zijn conto. Gildner had net, twintig minuten eerder, boven Tolbert een Britse ‘Blenheim’ naar beneden geschoten en kreeg kort daarna de ‘Wellington’ in het vizier.

Boven Westerwolde viel hij de Britse bommenwerper aan en wist met mitrailleurgeschut het toestel te raken. Eén van de motoren vloog in brand en het toestel dook naar beneden om pal ten zuiden van de wagenmakerij van Abbes in Jipsinghuizen neer te storten. Daarbij kwamen vijf van de zes bemanningsleden om het leven. De staartschutter werd al tijdens de aanval in de lucht dodelijk getroffen. Twee bemanningsleden konden tijdig uit het vliegtuig springen. De overige vier mannen lukte dat niet meer en kwamen bij de crash om het leven. Eén van de twee parachutisten viel te pletter doordat zijn scherm niet (volledig) open sloeg. De tweede, sergeant D.W. Waters, landde in het bosje bij Leemdobben en overleefde het dramatische incident.

Aanvankelijk opgevangen door de aan de overkant van de weg wonende familie Eelsing, lukte het niet om Waters op tijd in contact te brengen met de ondergrondse. Hij werd door de plaatselijke politie en “al te gedienstige” medelanders gevangen genomen en tegen 03.00 u. opgehaald door een escorte van de Duitse Luftwaffe van de vliegbasis (Fliegerhorst) Leeuwarden, vanwaar Gildner ook was opgestegen. Sergeant Waters zou de rest van de oorlog in Duitse krijgsgevangenschap doorbrengen. De volgende dag werd de omgeving van de crash in Jipsinghuizen door de Duitsers afgezet en werden de verkoolde resten van de overige bemanningsleden uit het vliegtuig gehaald en later met militaire eer begraven op Esserveld bij Groningen. De in het wrak nog aanwezige bommen werden elders in het veld opgeblazen. De explosie bij de crash veroorzaakte grote schade bij de omringende huizen.

In maart 2016, 75 jaar na het gebeuren, bracht de zoon van sergeant Douglas Waters, Ian Waters, een bezoek aan de familie Abbes in Jipsinghuizen. Het contact was tot stand gekomen via Klaas Niemeijer van het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen die door Waters was benaderd om meer informatie. Waters junior was erg betrokken bij de oorlogservaringen van zijn in 2008 overleden vader en wilde graag de locaties van de gebeurtenissen in de nacht van 13 op 14 maart 1941 bezoeken. Het werd een onvergetelijk bezoek waarbij herinneringen werden opgehaald, de gang van zaken werd gereconstrueerd en de plek des onheils achter het erf werd bezocht.

Hoogtepunt van het bezoek was de ontmoeting met de enige, directe ooggetuige van de gebeurtenissen van destijds: mevrouw Hulsker-Eelsing te Sellingen. Als klein meisje van 14 jaar woonde ze destijds met haar familie vlak bij het bosje van Leemdobben. Samen met Ian Waters bezochten we haar en tot onze verrassing bleek ze levendige herinneringen te hebben aan het voorval. Ze vertelde gedetailleerd hoe ook haar familie was opgeschrikt door het nachtelijke vuurgevecht en buiten had staan kijken naar het vuur in de lucht. Plotseling zag ze een parachutist uit het duister naar beneden komen in het bosje aan de overkant. Familieleden gingen kijken, zagen de Britse piloot in de bomen hangen en zich bevrijden uit de parachute en namen hem mee naar huis waar hem koffie werd aangeboden. Tot verbazing van Ian Waters vertelde mevrouw Hulsker hoe zij 75 jaar eerder een hand van zijn vader had gekregen en hoe de situatie verder verliep.

De vraag of ze ook nog kon aanwijzen waar de piloot naar beneden was gekomen antwoordde ze bevestigend en nadat we met elkaar in de auto naar Leemdobben waren gereden wist ze moeiteloos de bomen aan te wijzen waar sergeant Waters met de parachute in was beland. Al met al was het een onverwachte – en voor Waters ook emotionele – wending aan het bezoek.

Inmiddels zijn we vijf jaar verder en is het vandaag 80 jaar geleden dat de Britse bommenwerper bij Jipsinghuizen is neergestort. Er is geen gedenkteken op de plaats van de crash. Toch willen we met eerbied de vijf Britse bemanningsleden gedenken die in Jipsinghuizen het leven lieten in de strijd tegen nazi-Duitsland. We blijven de Britten zeer erkentelijk voor hun offers en grote inzet bij de bevrijding van ons land, ook sergeant Douglas Wilmott Waters.

Duitse opname van de neergestorte Britse Wellington achter het huis en het bedrijf van de familie Abbes. Eén van de Duitsers is Paul Gildner, de nachtjager die het vliegtuig naar beneden schoot. Bron: Groninger Archieven.

Britse Wellington. Bron: http://www.gaasterlandinwo2.nl/monument-oudemirdum-bij-ijsselmeer/

De graven op Esserveld bij Groningen. Foto: G.J. Abbes.

Jongensstad Sellingen met reacties (update 4-3-2021)

Jongensstad Westerwolde, Dennenweg 1 te Sellingen. Onder ministerie van OKW ondergebracht in de houten barakken van de werkverschaffing. Het was een driemaandenkamp met vier groepen van 13 kinderen afkomstig uit het hele land, maar voornamelijk uit de grote steden, bovendien waren het moeilijk lerende kinderen. In de volksmond werd het “het Boefjeskamp” genoemd. De film dateert uit de jaren 1956-1958.

https://proxy.archieven.nl/mp4/5/B73A6B6F6A414E07AB1DFEE38E809E3BJonge

Van één van de toenmalige kinderen die in 1957 in Jongensstad Sellingen verbleef, kregen we wat foto’s uit zijn privé archief en met de foto’s die we inmiddels zelf hebben verzameld geeft dit samen met bovengenoemde film een aardig beeld van het geheel.

De foto’s kunt u zien via deze link.

Link naar een artikel van de Verhalen van Groningen, waar de meningen nog al over verdeeld zijn.

We kregen nog de volgende reacties binnen via e-mail:


Op één van de foto’s staat de vader van Sjoerd Hoomoedt in de deuropening van het magazijn. Samen met de burgo Dick Constandse. Verder zie je Eppie de kok en de jonge wedo Henk Panneman als leerkracht.

Henk Panneman, werkzaam bij Jongensstad Westerwolde stuurde ons de volgende informatie:

“Jongensstad Westerwolde” in Sellingen was een internaat waar jongens met een problematische opvoedingssituaties gedurende 3 maanden werden opgevangen. De aanmelding gebeurde op verzoek van het schoolhoofd door de maatschappelijk werkster van de SPD. (Sociaal Pedagogische Dienst) Deze maatschappelijk werkster was verbonden aan scholen, die je tegenwoordig basisschool voor speciaal onderwijs noemt. Soms liep de aanmelding via de kinderrechter. Uiteraard dienden de ouder(s) hun toestemming te geven.
In “Jongensstad Westerwolde” was opvoeding/vorming gericht op het aanleren van deugden en waarden als: “Je hoort netjes te leven met respect voor elkaar. Blijf van de spullen van een ander af”. Vandaar de briefjes die je kon halen. Dat waren getuigschriften voor “Beleefdheid”, Goed humeur”, Orde en netheid”, “Vriendschap”, “Werklust” en “Eerlijkheid”. Elke twee weken werd tijdens de stadsraad besproken of je al een getuigschrift had verdiend. Als je alle zes getuigschriften had behaald, kreeg je bij vertrek de burgerschapskaart uitgereikt. Was een soort paspoort met je foto erop voorzien met handtekeningen van de Burgo en jouw groepsrado. Je was dan officieel burger van onze stad geworden.
De Burgo was de burgermeester (directeur) van onze stad. De Wedo was de wethouder (adjunct directeur) en alle andere medewerkers waren Rado (raadsheer) of Rada (raadsdame).
Je ging naar school. Er waren vier soorten lessen. Handenarbeid, sport, toneel/dans en gewoon school, dus lezen, rekenen en schrijven. ‘s-Avonds spelletjes in de groep of brief maar thuis schrijven. 1 maal in de week “Radio Jongensstad” met veel activiteiten waar je aan deel kon nemen. Elke dag begon met het hijsen van de vlag. Doel: we wisten of we nog compleet waren en wie waar was. Je kon een bepaalde dienst hebben. Werken in de keuken of in de eetzaal bijvoorbeeld. Op zaterdagochtend had je corvéé in de groep. Alles schoonmaken. Zowel binnen als buiten. De Burgo of de Wedo kwamen inspecteren. Was erg belangrijk voor het halen van je getuigschrift. Op zondag kwam de dominee voor een dienst met de Prot-jongens. De pater kwam voor de RK-jongens en de Geen-jongens gingen naar de humanist. In het week-end werd ook veel gewandeld in de omgeving. De middagmaaltijd werd genuttigd in de eetzaal.
Ik hoop je voldoende info gegeven te hebben.
Hartelijke groet,

Henk Panneman (Wedo van januari 1967 t/m maart 1971)


Ons lid Harry Tees zond ons het volgende bericht:

Geacht bestuur,
Ik las even op de website van “onze” historische vereniging Westerwolde”. Een leuk artikel over Jongensstad Westerwolde en stuur u even een korte reactie.

Ik zie op één van de foto’s de heer Hoomoedt staan. Hij is de vader van de thans in Sellingen wonende Paul Hoomoedt, Dorpsstraat 29 Sellingen (voormalige woning van huisarts Smit)

Paul Hoomoedt, die in het dorpsleven van Sellingen actief was en mogelijk nog is, zou wellicht nog iets kunnen vertellen over zijn vader, die zoiets als concierge was in de Jongensstad Westerwolde. Hij (zijn vader) woonde met zijn gezin (4 of 5 kinderen) aan de Dorigweg in Sellingen en in zijn schuurtje achter zijn huis had hij zijn stoffeerdersactiviteiten (bekleden van stoelen e.d.). Zijn vrouw was een bekende verschijning in het dorp Sellingen. Zij, zeer creatief, legde zich (reeds op oudere leeftijd) toe op o.a. fotografie. Dankzij haar zijn vele bekende oud-elementen van het dorp maar ook personen (boeren met paard aan het werk) fotografisch vastgelegd. Gezegd mag worden dat de familie Hoomoedt veel voor het dorp Sellingen heeft betekent.

Als leerling van de lagere school in Sellingen herinner ik mij een aantal bezoeken van onze klas aan Jongensstad. Ons werden verhalen verteld en films getoond. In mijn herinnering zijn de prachtige tekenfilms (lachfilms) blijven “hangen”. De jongens die aldaar verbleven werden door ons “boefjes”  genoemd. Het kamp werd dan ook in de volksmond “Boefjeskamp” genoemd. De kinderen daar kwamen zelden in het dorp maar zeker op de dag van St. Maarten, 11 november. Ze liepen dan in groepjes met zelfgemaakte lichtjes, gemaakt van een uitgeholde voerderbiet, langs de huizen en zongen in “hooghollands” hun liedjes. Liedjes die wij als Sellingers vaak niet kenden.

Iets van last in het dorp van deze jeugdige bewoners kan ik mij niet herinneren.

Hopende hiermee een kleine bijdrage te hebben geleverd aan de “historie”

Met vriendelijke groet,

Harry Tees


Reacties op dit bericht zien we graag. Heeft u ook nog foto’s? Stuur ze dan naar info@verenigingwesterwolde.nl.

Wie weet meer over Reint Jan Potze?

 

 

Gisteren ontving ik een foto van een achternicht waarop vermoedelijk Reint Jans Potze staat, gehuwd met Roelfien Huiting.
Mijn neef ir. Jan Potze, voor zijn overlijden jarenlang lid van de Historische Vereniging Westerwolde en tevens bestuurslid, deed
onderzoek naar de familie Potze. Wat hij mij ooit meedeelde, was, dat onze overgrootvader Reint Jans Potze, geboren op 18 oktober 1845 in Rijsdam
en overleden op 17 augustus 1916 in Harpel, aan de linkerkant woonde van de ingang van een waterwinningbedrijf, hij jenever smokkelde en een gerenommeerd stroper was.
De eerder genoemde achternicht weet van haar moeder dat de man op de foto schaapherder is geweest. Maar waar is onduidelijk.
 
Ik zou graag willen weten of er binnen de Historische Vereniging Westerwolde iets bekend is over schaapherders in de omgeving van Rijsdam/Harpel/Vlagtwedde.
En of de naam Reint Jans Potze in combinatie met het beroep schaapherder is te maken.
 
Hopelijk kunt u mij verder op weg helpen in mijn zoektocht naar de man op de foto hieronder.
 
Graag hoor ik tzt iets van u.
 
Met vriendelijke groet,
 
Hetto Zijlstra
Elzendal 61
3142 AD Maassluis
m. 06-18448261

Bestuursmededeling

Geachte leden,

Graag hadden wij u een uitnodiging willen sturen voor de eerste bijeenkomst van dit jaar op 13 maart: de Algemene Ledenvergadering die altijd in d’Ekkelkaamp in Onstwedde wordt gehouden. U zult begrijpen dat dit, door de maatregelen rond het Corona-virus, niet door mag gaan. We hebben als bestuur een online-vergadering overwogen, maar daarbij stuitten we op te veel praktische hindernissen. Daarom schuiven we – conform de statuten – de Algemene Ledenvergadering een half jaar op. We hopen het financiële- en het jaarverslag 2020 in oktober in De Regenboog in Ter Apel aan u voor te leggen.

De gezamenlijke bijeenkomsten, evenals de jaarlijkse excursie, zijn een zeer wezenlijk onderdeel van onze vereniging. Wij hopen we ze zo snel mogelijk weer op te starten.
Wij begonnen eind vorig jaar vol goede moed plannen te maken voor 2021, maar moeten constateren dat we nog maar moeten afwachten wanneer/òf deze ook uitgevoerd kunnen worden:
  • 19-06-2021 ledenbijeenkomst Veelerveen;
  • 18-09-2021 excursie Amsterdam;
  • 16-10-2021 algemene ledenvergadering Ter Apel
  • 18-12-2021 ledenbijeenkomst Blijham.
We volgen natuurlijk de richtlijnen van het RIVM v.w.b. het Coronabeleid.
Wij zullen u tijdig op de hoogte houden!
Hou ook onze website www.verenigingwesterwolde.nl in de gaten, deze is zeer actueel. De webmaster houdt u via deze website (en op Facebook) eveneens op de hoogte van allerlei historische zaken over Westerwolde.
Gelukkig hebt u wel kunnen genieten van ons tijdschrift Terra Westerwolda. Ondanks de beperkingen heeft de redactie ons toch kunnen voorzien van mooie uitgaves, rijk aan inhoud en fraai vormgegeven. Half maart valt er weer een exemplaar bij u in de bus. Dat ons tijdschrift breed gewaardeerd wordt blijkt wel uit het feit dat het ons elke keer weer nieuwe leden oplevert. Iets om dankbaar voor te zijn, zeker gezien de huidige omstandigheden. Wij wensen u alvast veel leesplezier!
Het bestuur hoopt u, op een veilige manier en in goede gezondheid te ontmoeten tijdens een van onze activiteiten.
Een hartelijke groet, namens het bestuur van de Historische Vereniging Westerwolde,
Kineke Kuper-Dijkmeijer
Secretaris