Onze historische vereniging is betrokken bij het Project Open Joodse Huizen van Verzet op 4 mei a.s.in Westerwolde. Zodra meer informatie hierover bekend is, zullen wij u dit op deze website laten weten.
Zie ook de website: https://www.openjoodsehuizen.nl/nl/page/4379/deelnemende-steden-in-2019
Willy Gerritsen van Beek: “Ik ben met de familiegeschiedenis bezig van mijn vaders kant en kwam onlangs in het bezit van deze foto. Ik heb deze foto op een stamboompagina van Facebook geplaatst en kreeg de tip om het op een pagina te plaatsen van de Historische Vereniging Westerwolde omdat deze foto waarschijnlijk in Vriescheloo is gemaakt. Het is mogelijk dat dit een grensbewakingsbataljon was, dat veel opereerde in dit gebied. Als dit zo is dan bestaat de kans dat dit een foto is van mijn moeders kant want zij is geboren in Zijen, een dorpje tussen Assen en Groningen.Misschien weet iemand hier wat over. Bij voorbaat hartelijke dank.” Reacties graag onder dit bericht of via e-mail aan de HVW.
Graag willen wij u hierbij uitnodigen voor de (herdenkings-)bijeenkomst van de Historische Vereniging Westerwolde op zaterdag 3 november 2018 in de Hervormde kerk (Marktplein 2A) te Bourtange. De bijeenkomst begint om 13.30 u.
De eerder aangekondigde ledenbijeenkomst in oktober is dus verplaatst naar 3 november! Dit bericht is op 24 oktober 2018 aangepast i.v.m. een wijziging in het programma.
Na de herdenking van 450 jaar verovering van het Huis te Wedde als aanloop naar de Slag bij Heiligerlee in 1568, hebben we dit jaar nog een bijzonder jaar te gedenken. In 1593 werd Westerwolde namelijk veroverd door graaf Willem Lodewijk van Nassau namens de Staten-Generaal. Het was het voorspel op de belegering en verovering van de stad Groningen door prins Maurits in het daaropvolgende jaar (de ‘Reductie’ van Stad & Lande in 1594).
Sinds het “Verraad van Rennenberg” in 1580 was onze provincie in Spaanse handen en 13 jaar later begon de “Groninger schansenkrijg” om ook onze provincie aan de Unie van Utrecht toe te voegen. In 1593 werd Oost-Groningen in het krijgstoneel betrokken, waarbij Willem Lodewijk de Spaanse bevelhebber Francisco Verdugo als tegenstander tegenover zich vond. Onder wisselende krijgskansen, waarbij o.a. de Bellingwolderzijlschans (Oudeschans) werd aangelegd, het Huis te Wedde werd veroverd en heroverd en de schans te Bourtange uiteindelijk werd ingenomen en voltooid, lukte het plan. Op 28 oktober kwam Willem Lodewijk voor het Huis te Wedde, verdreef de Spaanse bezetting definitief en trok verder naar Bourtange waar hij de schans bezichtigde. De gebeurtenissen waren van groot militair-strategisch belang en markeerden het begin van “Westerwolde Generaliteitsland”. Het is dit jaar 425 jaar geleden dat deze gebeurtenissen zich in onze landstreek hebben afgespeeld. Voor onze vereniging (en Westerwolde!) belangrijk genoeg om in een passende bijeenkomst hierbij stil te staan.
Het bestuur stelt het volgende programma voor: z.o.z.
Programma
Het bestuur hoopt velen van u te mogen begroeten bij deze bijzondere bijeenkomst. Neemt u gerust een introducé mee. Graag tot dan!
Met vriendelijke groet,
namens het bestuur,
Kineke Kuper-Dijkmeijer, secr.
De Historische Vereniging Westerwolde en het MOW bieden dit najaar een boeiende lezingenreeks onder de titel ‘de Historische Avonden’. In zeven verschillende lezingen staat het thema opstand centraal. Alle sprekers vertellen verhalen over verzet en strijd door de eeuwen heen. De sprekers in deze reeks verlaat het oosten van Groningen om in onderwerpen te duiken die vaak Europese gevolgen hadden en soms meer, soms minder in de regio gevoeld werden.
Erfgoedcafé 25 oktober
We starten de reeks met een gezellig erfgoedcafé, waarbij jezelf verhalen en historische foto’s uit kunt wisselen met andere bezoekers. Het museum en de historische vereniging zijn aanwezig om mee te praten. Dirk Kome zwengelt verhalen aan door stil te staan bij de tentoonstelling Fotografen van de vooruitgang, met moderne foto’s van zijn hand en historische foto’s van Tonnis Post.
Praktische info
Elke lezing start om 20 uur. Je kunt vanaf 19.30 uur in het museum terecht.
De toegang bedraagt € 5,00 inclusief entree museum en een kopje koffie of thee.
Van plan om meerdere lezingen te bezoeken? Koop een strippenkaart! Verkrijgbaar bij de balie vanaf de eerste lezing voor € 11,50 voor 3 lezingen (€ 3,50 korting)
Leden van de Historische Vereniging Westerwolde betalen slechts € 4,00 per lezing
of € 10,00 voor een strippenkaart van 3 lezingen.
Locatie MOW:
Hoofdweg 161 9695 AE Bellingwolde
0597 – 53 15 09
25 oktober
Dirk Kome
Fotografen van de vooruitgang, erfgoedcafé met lezingen
We starten dit jaar met een extra gezellige avond waarbij fotograaf Dirk Kome op speelse wijze op meerdere momenten van de avond zal vertellen over zijn project Fotografen van de vooruitgang. In het museum vind je de bijbehorende tentoonstelling met dezelfde naam.
Fotografen van de vooruitgang toont historische foto’s van Tonnis Post, vooral bekend van zijn serie foto’s van plaggenhutten in Westerwolde. Foto’s die de Bellingwolder arts Pieter Bloemers Middendorp gebruikte om te pleiten voor betere huisvesting in de regio. Sociale fotografie als een vorm van actievoeren! Dirk Kome bracht de afgelopen jaren niet alleen veel van het oeuvre van Tonnis Post boven water, maar ging ook op zoek ging naar wat er terecht kwam van de plekken en personen op de foto’s van Post. Zijn foto’s vertellen het verhaal van het oosten van Groningen anno nu. Kome vertelt over meerdere onderdelen van de tentoonstelling/het project.
Neem vooral ook je eigen historische foto’s mee en deel verhalen met andere bezoekers.
1 november
Geert Volders
De mislukte revolutie van 1918
In november 1918 komt er na vier jaar strijd eindelijk een wapenstilstand, waarmee de Eerste Wereldoorlog ten einde komt. De Duitse keizer treedt af. In zijn land komt een einde aan eeuwenlang vorstelijk bestuur. Met de wapenstilstand keert de rust allerminst terug. Gedesillusioneerde soldaten vinden bij thuiskomst werkloosheid en hongersnood. Overal in Europa heerst angst voor een revolutie zoals die een jaar eerder in Rusland plaatsvond. Te midden van alle chaos bevindt zich het neutrale Nederland. In de week van 9 november 1918 meent de socialistische leider Troelstra dat Nederland klaar is voor een revolutie. Zijn revolutiepoging zou de geschiedenis ingaan als ‘de vergissing van Troelstra’. Maar wat gebeurde er nu eigenlijk in die spannende novembermaand in 1918? Historicus Geert Volder blikt terug op een revolutiejaar dat aan Nederland voorbij ging.
8 november
Dr. Harm Veldman
Beeldenstorm 1566
De geschiedenis telt talloze Beeldenstormen, waaronder die uit 1566 in de Nederlanden. Wat dreef de mensen die de beelden letterlijk bestormden? Waren dat revolutionairen? Hongerlappen? Of vrome mensen die geen beeld in de kerk wilden? De achtergrond is veelkleurig: sociaal en radicaal, ook reformatorisch. We bekijken 1566 in zijn historische context: de Nederlanden dreigen een Spaanse provincie te worden, waar alleen de rooms-katholieke kerk de dienst uitmaakt en waar geen echte democratie bestaat, wel tirannie of dictatuur door de Spaanse koning Philips II. Hij laat eerst zijn halfzus Margaretha regeren, maar ze is veel te slap. Ze laat zo veel toe dat de protestanten hun kansen grijpen: hagenpreken en daarna beeldenstorm. Maar niet overal. Hoe denken de protestanten over beelden? En mag men zich verzetten tegen de koning van Hispanje? En belangrijk voor Groningers: heeft de beeldenstorm ook toegeslagen in Groningerland? Historicus Harm Veldman beantwoordt deze vragen en meer.
15 november
Mineke Bosch
Opstandige vrouwen
De strijd om het vrouwenkiesrecht in Groningen en daarbuiten, tussen 1894 – 1919
In deze lezing neem Mineke Bosch de toehoorders mee naar de strijd die vrouwen voerden om kiesrecht te verkrijgen op dezelfde voet als mannen. Groningen liep in de strijd bepaald niet achteraan. Behalve Aletta Jacobs waren er nogal wat andere Groningse vrouwen uit stad en ommeland actief, zoals Annette Versluys-Poelman, Titia van der Tuuk, Betsy Bakker-Nort en Anna Polak. Wie waren deze vrouwen? Waren het – zoals boze socialistische tongen beweerden – dames die uit verveling het beperkt kiesrecht eisten ter versterking van de eigen klasse? En hoe bereikten deze vrouwen hun doel?
22 november
Marianne Kruijswijk
De strijd voor algemeen kiesrecht in het Oldambt
Wie heeft het hier voor het zeggen?
Het einde van de negentiende eeuw was de periode van de grote emancipatiebewegingen. In die beweging speelde het verkrijgen van het kiesrecht een grote rol. Arbeiders, de kleine luyden van Abram Kuyper en de vrouwen steden om dit hoog gewaardeerde recht. Deze lezing vertelt het verhaal van de ontwikkeling van het kiesrecht van 1850 tot 1920 en de effecten ervan in het Oldambt en Westerwolde. Marianne Kruijswijk is archivaris en historicus en werkt in Winschoten als directeur van het Cultuurhistorisch Centrum Oldambt.
29 november
Anna van der Molen
Georganiseerd verzet in WOII
Anna van der Molen, coördinator van het Oorlogs- en Verzetscentrum Groningen, vertelt deze avond over de collectie van het OVCG en welke schat aan informatie hier te vinden is. In het depot liggen officiële papieren, persoonlijke documenten als dagboeken en brieven, maar ook affiches, foto’s en objecten. Over het verzet in Oost-Groningen is genoeg te vinden. Het lastige is soms al deze verschillende archiefstukken met elkaar verbinden. De aanwezigen worden uitgedaagd om zelf deze puzzel te maken. Hoe maak je een compleet verhaal met snippers informatie? Door bronnen te combineren worden meerdere verhalen uit het verzet in Oost-Groningen verteld, van hulp aan onderduikers tot gewapende overvallen. Verschillende personen en gebeurtenissen uit de jaren 1940-1945 staan hierbij centraal.
6 december
Tjarko van Dijk/Obby Veenstra
Karl Marx in Oost Groningen
Dit jaar is het 200 jaar geleden, dat Karl Marx werd geboren. Tijdens zijn leven zou hij uitgroeien tot de meest bewonderde én meest gevreesde revolutionair van de 19e eeuw. Een bijna mythische persoon. Maar wie was Karl Marx nu werkelijk en wat drong er tijdens zijn leven over hem door in Westerwolde en Oldambt? Historicus Tjarko van Dijk onderzocht deze vraag in de voor hem gebruikelijke solide wijze. De directeur van het MOW, Obby Veenstra, eveneens historicus, deelt zijn bevindingen met het publiek.
Ik stuur hier een portret dat waarschijnlijk is van Hebelina Potter (geboren 1822-Bellingwolde). De foto is gemaakt door de fotograaf Tijs in Vlagtwedde. Hebelina was mijn betovergrootmoeder. Ik heb nog zo’n foto –d.w.z. van een vrouw van ongeveer de zelfde leeftijd met de zelfde klederdracht, die is in Groningen genomen. Zijn er mensen die iets over klederdrachten weten en dit kunnen plaatsen, vooral in Westerwolde? En is het zwart vanwege rouw?
Ik ben erg benieuwd, Elly Engelkes.
In de Beeldbank van het Nederlands Instituut van Militaire Historie aangeduid als Bellingwolde, maar het is toch echt Oudeschans. Een heel andere Oudeschans dan nu (na de reconstructie uit de jaren ’80).
Met dank aan Esdert Glazenburg voor de tip.
In een foto-album van mijn grootvader vond ik, naast vele anderen, deze foto. Ik heb geen idee waar hij genomen is. Ik meen mijn grootvader (voormalig gemeentesecretaris van Vlagtwedde) en mijn grootmoeder in het gezelschap te herkennen. Zou het een uitje van het personeel van het gemeentehuis kunnen zijn? Mijn grootvader is in 1939 overleden, dus het moet van voor die tijd zijn. De auto is volgens mij een ‘nep-auto’ voor de foto. Ik er iemand die kan zeggen waar en wanneer de foto genomen kan zijn? En/of mensen herkent die er op staan? Ik ben erg benieuwd
met vriendelijke groet, Elly Engelkes
Vanaf 14 oktober 2018 kun je in het museum te Bellingwolde terecht voor de foto’s van Tonnis Post (1977-1930) en Dirk Kome (1976). De tentoonstelling biedt een bijzondere ontmoeting tussen historische en moderne fotografie.
Tegenwoordig is de fotograaf Tonnis Post (1877-1930) vooral nog bekend van zijn foto’s van plaggenhutten in Westerwolde. Vanuit zijn studio in Winschoten fotografeerde hij echter veel meer, door het hele oosten van Groningen. Fotograaf Dirk Kome (1976) haalde in een grondige zoektocht meer dan duizend oude foto’s van Post boven water, uit collecties van musea, archieven en vooral particulieren.
Tegelijkertijd fotografeerde Kome wat er inmiddels, een kleine eeuw later, terecht kwam van de onderwerpen van Post. Zo ging hij op zoek naar de plekken en de nazaten van de mensen die Post fotografeerde. De historische en moderne foto’s komen samen in de tentoonstelling.
De tentoonstelling was eerder, in een iets andere vorm, te zien in het Fotomuseum Den Haag en reist nu naar Bellingwolde, waar de tentoonstelling extra elementen krijgt. Zo toont het MOW de resultaten van de publieksactie Mien doalders plekje, een portrettengalerij van 144 (!) foto’s én enkele foto’s van Post die recent boven water kwamen.
De tentoonstelling loopt, anders dan eerder gecommuniceerd, tot en met 31 maart 2019.
Voor kinderen biedt de tentoonstelling een eigen route en speciale programma’s tijdens de vakanties. Bij de tentoonstelling hoort verder het boek Fotografen van de vooruitgang. Het boek is onder meer verkrijgbaar in de museumwinkel.
Het MOW vind je aan de Hoofdweg 161 te Bellingwolde. Het is museum is elke woensdag tot en met zondag open, doordeweeks van 11 tot 17 uur en in het weekend van 13 tot 17 uur. De Museumkaart is geldig. Op woensdag bepaal jezelf de hoogte van jouw entree en kinderen hebben altijd gratis toegang. Meer informatie over de tentoonstelling en het museum lees je op www.museumdeoudewolden.nl.
Extra toelichting op de tentoonstelling
Fotograaf Dirk Kome (1976) heeft een fascinatie voor het platteland én historische foto’s. Iets wat bijvoorbeeld eerder tot uiting kwam in het vastleggen van zijn eigen jeugd in Rockanje en in de tentoonstelling ‘Boeren’ uit 2016, een overzicht van het boerenleven in de Nederlandse fotografie vanaf 1885. Een interesse in de bijna vergeten Groningse fotograaf Tonnis Post, past prachtig in dit rijtje.
Tonnis Post : fotograaf op de rand van de moderne tijd
Post leefde van 1877 tot 1930 en kende een bloeiende fotopraktijk in Winschoten. Bekend is hij inmiddels vooral nog van zijn fotografie van armoedige woonomstandigheden in Westerwolde en zijn verslag van de kanalisatie in deze regio. Maar hij deed natuurlijk veel meer, portretfotografie bijvoorbeeld. Vele Oost-Groningse families hebben nog wel een echte ‘Post’ in het familiealbum, al heeft men zich dat niet altijd gerealiseerd.
In de tijd van het Post, het einde van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw was fotografie een luxe. Slechts een enkeling bezit een camera. Het is tegelijkertijd het moment van de onomkeerbare intrede van de moderne tijd. Deze voortgang toont zich in de bouw van nieuwe fabrieken, de komst van de eerste mechanische landbouwapparaten, het graven -met de hand- van kanalen in Westerwolde en de aanleg van het stoomtramspoor van Ter Apel naar Delfzijl. Tonnis Post is erbij en legt alles haarscherp vast.
Met zijn grote, houten platencamera en zijn zware schoudertas vol glasnegatieven en magnesiumpoeder doorkruist Tonnis Post Oost-Groningen op zijn fiets. Hobbelend over modderige paden, want verharde wegen zijn er nog niet. Het waterschap, de stoomtrammaatschappij en een bedrijf in landbouwapparatuur behoren tot zijn belangrijkste opdrachtgevers. Daarnaast fotografeert hij, in samenwerking met arts Pieter Bloemers Middendorp (1877-1958), vier jaar lang de huizen van de allerarmsten in Westerwolde. Post fotografeert en Middendorp noteert op de achterkant van de afdruk alle details van de veelal erbarmelijke woonomstandigheden. Het meegebrachte magnesiumpoeder dient voor het flitslicht dat in de krappe en donkere ruimtes wel nodig is.
Deze foto’s brengen een wereld tot leven die we tegenwoordig bijna niet voor kunnen stellen: armlastige Groningers voor hun half ingegraven plaggenhutten; kinderen in krappe bedstedes waar varkens of schapen omheen scharrelen; gezinnen met een tiental kinderen poserend voor een kleine, vervallen boerderij.
Kome speurde meer dan twee jaar naar de overgebleven foto’s van de Winschoter fotograaf, bij archieven, musea én bij particulieren door het hele land. Een speciale fotodag in het MOW en later in Winschoten hielpen hierbij. Uiteindelijk verzamelde Kome zo meer dan duizend foto’s van Post. Kome ging echter nog een stap verder.
Kome: Post re-visited
Ruim honderd jaar nadat Post zijn iconische foto’s maakte, doorkruist Kome met zijn camera Oost-Groningen – niet op de fiets maar heel comfortabel met de auto. Met deze zoektocht ontstaat langzaam maar zeker een beeld van de omvangrijke carrière van Tonnis Post en daarmee ook van Nederland rond de Eerste Wereldoorlog. In de voetsporen van zijn Groningse voorganger maakt Kome nieuwe beelden, een vorm van zogeheten ‘re-photography’.
Kome brengt in beeld wat er terecht kwam van de projecten die Post ooit fotografeerde en portretteert de nazaten van Groningers die door Post ooit zijn vastgelegd. Wonen de nazaten van de welgestelden onder hen nog steeds op stand? Hoe vergaat het de kleinkinderen van de plaggenhutbewoners? Heeft de kanalisatie de verwachte welvaart gebracht? In de tentoonstelling komen de foto’s van Tonnis Post en Dirk Kome samen. Post krijgt daarmee bijna een eeuw na zijn dood alsnog museale aandacht. De tentoonstelling laat een deel van het oeuvre van Post zien in dialoog met foto’s van Dirk Kome.
Tonnis Post
Tonnis Post wordt in 1877 geboren in Loppersum. Na zijn opleiding tot fotograaf aan de Kunstacademie Minerva neemt hij in 1901 een “Photo-Atelier” in Winschoten over. Behalve het fotograferen van de stroom aan mensen die naar zijn studio komt, trekt hij regelmatig voor opdrachtgevers de provincie in.
Dirk Kome
Dirk Kome (1976) komt uit Rockanje waar zijn vader en broer nog steeds een boerenbedrijf hebben. Hij studeerde aan de Gerrit Rietveld Academie en aan de Rijksakademie in Amsterdam. Als fotograaf legt hij in zijn werk verbanden tussen wat is en wat is geweest.
Alderik Visser heeft zich verdiept in een aangespoeld lijk in de Westerwoldse Aa in 1908. Het bericht is eerder gepubliceerd in de Veenkoloniale Volksalmanak en in een wat andere vorm in de Bellingwedder. Hij stelde het artikel dat hij hierover schreef aan ons beschikbaar. Via deze link kunt u het hele verhaal lezen.
http://alderikvisser.blogspot.com/2018/09/een-lijk-in-deaa.html