In het artikel ‘De bouwhistorie van Klooster Ter Apel in een nieuw daglicht’ in het winternummer van Terra Westerwolda (jaargang 10, nummer 3, pagina’s 24 en 25) staat abusievelijk 1570 vermeld als jaartal voor een verwoestende brand. Dat moet 1472 zijn.Redactie Terra Westerwolda
Het zomernummer van Terra Westerwolda is verschenen! Leden van de Historische Vereniging Westerwolde hebben het nieuwste exemplaar per post ontvangen en de vaste verkooppunten zijn weer voorzien van het tijdschrift.
Twee Westerwoldse scholieren in Groningen
In 1905 togen twee Westerwoldse meisjes, Aaltje ter Wisch en Mannie Timmerman, van Ter Apel naar Groningen om zich te oriënteren op een vervolgopleiding. Mannie werd uiteindelijk de 28e vrouw na Aletta Jacobs die aan de Groninger universiteit promoveerde en de tweede promovenda uit Westerwolde. Aaltjes kleinzoon, Jan Burema, beschreef de studententijd van zijn oma en haar vriendin.
De laatste voorzanger van Bourtange
Op 3 en 4 mei 2021 vond opnieuw het herdenkingsprogramma Open Joodse Huizen-Huizen van Verzet plaats. Vanwege de coronacrisis was het gehele programma dit jaar online te volgen via livestreams. Vanuit de synagoge in Bourtange sprak op 4 mei em. prof. Dr. Wout van Bekkum over zijn oudoom Siegfried Frank (1896-1943), de laatste voorzanger van Bourtange, en andere leden van de families Frank en Sachs. De vertelling van Van Bekkum is voor Terra Westerwolda beschikbaar gesteld in een artikel.
Predikant met ‘Braziliaans’ verleden
Lieuwe Jongsma, een van de nieuwe redacteuren van Terra Westerwolda, dook in het Braziliaanse verleden van Christianus Wachteloo. Na het afronden van zijn studie in Groningen, vertrok Wachteloo omstreeks 1630 naar de toen nieuwe kolonie Nederlands Brazilië. Rond 1636 werd Wachteloo teruggestuurd naar Nederland wegens wangedrag. In 1639 werd hij beroepen door de kerk in Vriescheloo en zo kwam Wachteloo na een Braziliaans avontuur uiteindelijk in Westerwolde terecht.
En meer!
Uiteraard hebben ook het MOW | Museum Westerwolde en de Historische Kring Ter Apel weer hun vaste bijdrages geleverd voor het zomernummer. Jacco Pranger beschrijft het verhaal bij een foto van het tolhuis aan de Streekweg, Holte. Verder schreven Jochem Abbes en Gert Abbes over een vliegtuigcrash in Jipsinghuizen en een bijzondere ontmoeting tussen de zoon van de enige overlevende van en de laatste ooggetuige van de crash. In ‘Verhalen van lief en leed’ dit keer een stuk over een Ridder in de Militaire Willems-Orde op de begraafplaats van Oudeschans. En onze tweede nieuwe redacteur, Lizanne Trenning, stelt zich voor door middel van een portret van haar betovergrootouders in ‘Het Portret van…’.
Leden van de Historische Vereniging Westerwolde ontvingen al enkele weken geleden het nieuwste exemplaar van Terra Westerwolda. Inmiddels zijn alle verkooppunten ook weer voorzien van het voorjaarsnummer van het tijdschrift.
Oudeschans: één grote speeltuin
Tjarko van Dijk ging in gesprek met Willem Friedrich, geboren in Bellingwolde maar opgegroeid in het vestingdorp Oudeschans. ‘Het was voor ons jochies eigenlijk één grote speeltuin’; zo herinnert Friedrich zijn kinderjaren. Ook vertelt Friedrich over de middenstand, de school en de dreigende teloorgang van het dorp. En hoe zijn belangstelling voor kunst en cultuur hem terugbracht naar Oudeschans, waar hij al meer dan 45 jaar de bekende concertreeksen in de garnizoenskerk organiseert.
Red het cultuurlandschap
Rienhart Wolf laat in een prikkelend essay zien dat er onconventionele stappen gezet moeten worden om de teloorgang van het middeleeuwse cultuurlandschap te stoppen. Centraal in het essay staat het landschap rondom Ter Apel. Wolf constateert dat sluipenderwijs de typische open ruimtes in het cultuurlandschap zijn ‘dichtgemetseld’ met bos, waardoor de historische context van het landschap verloren dreigt te gaan.
Terug naar Ter Wisch
In dit nummer van Terra Westerwolda het tweede deel van de herinneringen van Aaltje ter Wisch (1891-1994). Aaltje vertelt over de dagelijkse gang van zaken op het boerenerf, maar ook over de bijzondere gebeurtenissen zoals het maken van een foto in Winschoten, de verhuizing naar Ter Apel en het onderwijs in Groningen. Haar zoon Adolf tekende de herinneringen op in de jaren 1980 en kleindochter Rolien stelde ze beschikbaar voor Terra Westerwolda.
En nog veel meer!
In een interview vertelt Chonda Luring – Te Velde over haar boek ‘De muren hebben oren’, waarvoor ze 40 (oud) Onstwedders sprak over hun herinneringen aan de oorlogsjaren in het dorp. Henny Groenendijk doet verslag van het project ‘De verdwenen Eems’, waarin onderzoek wordt gedaan naar een verdwenen verbinding tussen Westerwolde en het Eemsland. Hans ter Heijden vertelt over zijn ‘piekervaring’ achter de klavieren van het bijzondere orgel van de kerk in Weite. Wilma Koning neemt de lezer mee naar het brugwachtershuisje bij de Wymeersterbrug, waar Eppo Kuiper tussen 1910 en 1954 woonde en werkte. En natuurlijk ontbreken ook in dit voorjaarsnummer de vaste bijdragen niet, waaronder die van het MOW | Museum Westerwolde en de Historische Kring Ter Apel.
In de laatst verschenen Terra Westerwolde zei Obby Veenstra in het artikel ‘cultuur op afstand’ toe deze online te zetten zodat men eenvoudig kan klikken op de vele webadressen die er in staan. Inmiddels staat het op de site van het MOW. Via onderstaande link kunt u het hele artikel lezen en kunt u op de daarin genoemde links klikken: https://www.hetmow.nl/cultuur-op-afstand
In de column Siste Viator met als titel ‘Westerwolde wandelgemeente van het jaar 2020’ in het zomernummer van Terra Westerwolda (jaargang 9, nummer 2, pagina 4) maakte ik een vervelende vergissing. Ik schreef ten onrechte dat de veranderingen in het landschap van Westerwolde zo’n 18.000 jaar geleden ontstonden tijdens de laatste ijstijd, het Weichselien.
In het Weichselien heerste er in het gebied dat nu Nederland heet weliswaar een zeer koud klimaat, maar de Scandinavische ijskappen bereikten het gebied niet. De veranderingen in het landschap, zoals de opgestuwde Geselberg, vonden aanzienlijk eerder plaats. Deze ontstonden tijdens het Saalien, de voorlaatste ijstijd. Ongeveer 170 à 160.000 jaar geleden kwam het landijs vanuit het noordoosten Nederland binnen. Dit veranderde niet alleen het landschap van Westerwolde, maar ook dat van Midden-Nederland en Noord-Nederland. In Midden-Nederland ontstonden toen de stuwwallen en in Noord-Nederland werd het keileemplateau gevormd. Daarnaast is de tijdsaanduiding van het Trechterbekervolk in Westerwolde te jong aangegeven. Deze cultuur bevond zich in Noord-Europa van ca. 4350 tot 2800/2700 voor Christus, dus 6300 tot 4700 jaar geleden.
Sandra de Regt
Het voorjaarsnummer van het cultuurhistorische tijdschrift Terra Westerwolda is van de persen gerold. De leden van de Historische Vereniging Westerwolde ontvangen het een dezer dagen per post. Voor € 4,95 is het ook weer te koop bij diverse (boek)winkels in Westerwolde en de Kanaalstreek, Bruna Nieborg in Winschoten en boekhandel Godert Walter in Groningen.
Tabeh Sobat: 360 brieven uit Indië aan Ypkje in Ter Apel
Tabeh Sobat (vaarwel vriend) is de titel van een project van de broers Melle en Gerrie Wachtmeester m.b.t. de ruim 360 brieven die hun vader Aaldert Wachtmeester (1922-2007) als oorlogsvrijwilliger tussen 1945 en 1948 vanuit Indië naar zijn vrouw Ypkje Wachtmeester-Vleer in Ter Apel stuurde. Journalist Melle Wachtmeester uit Wedde stelde een bundel met brieven en foto’s samen en schreef er een voor- en nawoord bij. De Groninger kunstschilder Gerrie Wachtmeester gebruikte de foto’s als uitgangspunt voor twaalf indringende schilderijen van 80 x 120 cm. Hans ter Heijden las het boek, bekeek de schilderijen en sprak met de broers. Zijn relaas staat in deze editie. De afbeelding op de cover van dit nummer is een fragment van een schilderij van Gerrie Wachtmeester: Vertrek uit Mariëndal, mei 1947. In de bibliotheek van Ter Apel is van 31 maart tot 30 april a.s. een expositie over Tabeh Sobat.
75 jaar bevrijding
Het is 75 jaar geleden dat Nederland werd bevrijd. Anastasia van der Werff-Podgórski schrijft in dit kader over de Polen die een rol speelden bij de bevrijding van Westerwolde en Arne Jansen verwijst de bewering dat ‘heel Wedde in de oorlog fout was’ naar het rijk der fabelen.
Reconstructie Vesting Bourtange
Roel Pinxterhuis, voorzitter van de Stichting Vesting Bourtange, belicht in dit nummer de belangrijke rol die Gerrit Overdiep bij de reconstructie van de Vesting Bourtange speelde, Sandra de Regt schrijft over het essenlandschap in Westerwolde en samen met Erik Wubs gaat ze in op de geschiedenis van de kruidentuin van Museum Klooster Ter Apel.
Aaltjes Stee
Obby Veenstra vertelt wat een megaklus het was om de gehele collectie van MOW Westerwolde in kaart te brengen, terwijl Hanne Wilzing in het artikel ‘Aaltje is opgedoken’ het portret van vier generaties kinderen in Smeerling onder de loep neemt.
Verder in dit nummer de vaste rubrieken Nieuws van de Historische Vereniging Westerwolde en Historische Actualiteitenen columns van Tjarko van Dijk en Sanne Meijer.
________________
Reacties
Voor reacties en/of ideeën voor artikelen kunt u contact opnemen met Hans ter Heijden, telefoon: 0599 313 811 / 06 51 05 65 65; e-mail: ter.heijden.hans@gmail.com
Lidmaatschap
Leden van de Historische Vereniging Westerwolde ontvangen het blad automatisch; de kosten voor het lidmaatschap bedragen slechts € 25,00 per jaar. Ook lid-abonnee worden? Klik dan hier.
Losse verkoop
Terra Westerwolda is voor € 4,95 ook te koop bij diverse (boek)winkels/musea in de regio:
Verkooppunten
Bellingwolde: Coop, Museum de Oude Wolden
Blijham: De Spar
Groningen: Boekhandel Godert Walter
Musselkanaal: Primera
Onstwedde: Coop
Sellingen: Coop, Oude Stelmakerij (SHC)
Stadskanaal: Primera, Read Shop, Streekhistorisch Centrum Stadskanaal
Ter Apel: Museum Klooster, Read Shop
Vlagtwedde: Primera
Vriescheloo: Theeschenkerij/B&B ‘Stee en Stoetje’ (molen)
Winschoten: Bruna Nieborg
Het blad verschijnt drie keer per jaar.
Het volgende (zomer)nummer komt in juli 2020 uit.
De leden van de Historische Vereniging Westerwolde hebben het nieuwe nummer van Terra Westerwolda inmiddels per post ontvangen. Voor € 4,95 is het ook weer te koop bij diverse (boek)winkels in Westerwolde en de Kanaalstreek, Bruna Nieborg in Winschoten en boekhandel Godert Walter in Groningen.
Expeditie Hutplak
In dit nummer een interview van Hans ter Heijden met Dinie Wakker en Bert Arends over de restauratie van een bouwval aan Hutplak 3 – nu Oosterholtsweg – in Onstwedde. Dat het boerderijtje voordat het tot verval kwam ook nog bewoond werd door voorouders van Dinie, maakt het natuurlijk heel bijzonder. Ondanks de deplorabele staat waarin het verkeerde, kreeg het pand in 2000 de status van rijksmonument.
Oud-docent geschiedenis Jan Groen
Redacteur Erik Wubs schreef een column over het cultuurbeleid van de gemeente Westerwolde en interviewde zijn oud-docent geschiedenis Jan Groen, die 42 jaar lang lesgaf op de RSG Ter Apel. 100 jaar vrouwenkiesrecht in Westerwolde staast centraal in de rubriek Sanne Meijer Onderweg.
Joods leven in het grensgebied
Berend Jan Harding ging op zoek naar de oorsprong van een schilderij van een romantisch landschap uit 1847 en kwam in Westerwolde terecht; in de rubriek Sprekend Object schrijft Obby Veenstra over tastbare herinneringen, onder meer van porselein en hout. Juliane Irma Mihan en Geert Volders vertellen over het project ‘Joods leven in het grensgebied’, het onderzoek naar verbindingen tussen Joodse gemeenschappen.
Mensenoffers in het moeras?
200 jaar leden werd een houten weg, dwars door het veen van Valthe naar Ter Haar ontdekt. Destijds gaf dat aanleiding tot de wildste speculaties. Voor de meest gruwelijke lijkt voorlopig het meeste bewijs, ontdekte Alderik Visser. Over de postkoets in Ter Apel een artikel van Jakob Been, terwijl Tjarko van Dijk met Gerhard Oterdoom en Willem Dinkla terugblikt op het bombardement van 25 juli 1943 op Bellingwolde.
Verder in dit nummer de vaste rubrieken Nieuws van de Historische Vereniging Westerwolde en Historische Actualiteiten.
________________
Reacties
Voor reacties en/of ideeën voor artikelen kunt u contact opnemen met Hans ter Heijden, telefoon: 0599 313 811 / 06 51 05 65 65; e-mail: ter.heijden.hans@gmail.com
Lidmaatschap
Leden van de Historische Vereniging Westerwolde ontvangen het blad automatisch; de kosten voor het lidmaatschap bedragen slechts € 25,00 per jaar. Ook lid-abonnee worden? Klik dan hier.
Losse verkoop
Terra Westerwolda is voor € 4,95 ook te koop bij diverse (boek)winkels/musea in de regio:
Verkooppunten
Bellingwolde: Coop, Museum de Oude Wolden
Blijham: De Spar
Groningen: Boekhandel Godert Walter
Musselkanaal: Primera
Onstwedde: Coop
Sellingen: Coop, Oude Stelmakerij (SHC)
Stadskanaal: Primera, Read Shop, Streekhistorisch Centrum Stadskanaal
Ter Apel: Museum Klooster, Read Shop
Vlagtwedde: Primera
Vriescheloo: Theeschenkerij/B&B ‘Stee en Stoetje’
Winschoten: Bruna Nieborg
Het blad verschijnt drie keer per jaar.
Het volgende (voorjaars)nummer komt in maart 2020 uit
Terra Westerwolda, hét tijdschrift voor de geschiedenis van Westerwolde, zoekt (op vrijwillige basis, man/vrouw):
redacteur/auteur met als specialisatie archiefonderzoek
Ben jij:
en vind je het leuk om een inhoudelijke bijdrage te leveren aan het toegankelijk maken van historische bronnen en het vertellen van historische verhalen over Westerwolde? Dan zoeken wij jou!
Wat ga je doen?
De redactie biedt:
Over Terra Westerwolda
Terra Westerwolda is hét tijdschrift voor de geschiedenis van Westerwolde. Het blad is een uitgave van de Historische Vereniging Westerwolde, mede gesponsord door het MOW, museum te Bellingwolde. Het blad richt zich op alle mensen met interesse in de geschiedenis van Westerwolde. Terra Westerwolda verschijnt drie keer per jaar (voorjaar, zomer en winter). Leden van de Historische Vereniging (ca. 550) krijgen het blad thuis gestuurd. Het blad is verder verkrijgbaar op diverse verkooppunten. De totale oplage bedraagt 1000 stuks.
Over de redactie
De redactie bestaat momenteel uit vijf redactieleden en een hoofd-/eindredacteur. De redactie komt circa zes keer per jaar bijeen. Voor elke editie geldt een werkschema met deadlines.
De redactie streeft naar professionele geschiedschrijving met een vlotte pen, met artikelen die zowel interessant zijn voor historici als mensen met een algemene historische interesse. Ze volgt daarbij een vaste schrijfwijzer met normen voor toegankelijk schrijven en bijvoorbeeld bronvermelding.
Interesse? Stuur dan uiterlijk 10 november a.s. per e-mail een sollicitatiebrief naar Hans ter Heijden, e-mail ter.heijden.hans@gmail.com. Voor nadere informatie kun je ook bij hem terecht. Telefoon 06 51 05 65 65 / 0599 313 811.