Zomernummer Terra Westerwolda verschenen

De leden van de Historische Vereniging Westerwolde (HVW) hebben het zomernummer van Terra Westerwolda inmiddels al per post ontvangen. Het blad is binnenkort ook weer verkrijgbaar bij verschillende (boek)winkels in de regio en bij boekhandel Godert Walter in Groningen. Met ingang van deze editie telt Terra Westerwolda niet meer 32, maar 36 pagina’s. U krijgt dus voortaan nog meer geschiedenis voor uw geld!

Alle Wagt

In dit nummer o.a. een groot interview met Alle Wagt uit Ter Apel. Als schoolmeester en leraar op de RSG Ter Apel gaf Alle Wagt jarenlang met veel liefde en hartstocht het vak geschiedenis. In het interview met Hans ter Heijden citeert hij met instemming historicus dr. Lammert Buning, destijds zijn docent op de kweekschool in Winschoten: “Een vak als geschiedenis moet je bréngen, je moet er een toneelstuk van maken”. Geert Schreuder maakte een prachtig schilderij bij het interview, dat ook de cover siert: ‘Geschiedenis is theater!’.

Net als Alle Wagt wist Koos Schipper op bewonderenswaardige wijze zijn doel te bereiken. Hij vertelde zijn boeiende levensverhaal aan Tjarko van Dijk.

Spekkendikkenijzer

Jan Huizing duikt met enige regelmaat in de archieven om via resoluties en requesten te laten zien hoe onze verre voorouders hier leefden en werkten, stambomen brengen onvermoede familierelaties aan het licht en oude gebruiksvoorwerpen worden op het toneel van Terra Westerwolda in de spotlights gezet. Want wie kent nog de beddenpan? U leest het in dit nummer, waarin ook aandacht voor de unieke vondst van een 18e eeuws spekkendikkenijzer, ooit vervaardigd in opdracht van bakker Steijes en zijn vrouw in Bellingwolde.

De Ploeg

Ook de meer recente geschiedenis komt uiteraard uitgebreid aan bod. Obby Veenstra schrijft over kunstenaarsgroep ‘De Ploeg’ en het sonnet staat bij Kees Stip centraal in de serie over de literatuurgeschiedenis van Hans ter Heijden. De ingetogen column ‘Net over de grens’ van Tjarko van Dijk stemt tot nadenken, terwijl Sanne Meijer uitbundig verslag doet van haar fietstocht van Oudeschans naar De Maten. Hanne Wilzing legt uit waarom de boerderij van zijn grootouders in Smeerling werd ‘onthoofd’ en Bert Jan Hartman werpt nieuw licht op een verzetsdaad tijdens de oorlog in Sellingen, die zijn grootvader noodlottig werd. De rubrieken ‘Het portret van…’, Verenigingsnieuws HVW en Historische Actualiteiten maken het blad ook nu weer compleet.

_______________________________

Lidmaatschap
Leden van de Historische Vereniging Westerwolde ontvangen het blad automatisch; de kosten voor het lidmaatschap bedragen slechts € 25,00 per jaar. Ook lid-abonnee worden? Klik dan hier.
Het blad is voor € 4,95 ook te koop bij diverse winkels in de regio (de verkoopadressen treft u aan op deze site). Het verschijnt drie keer per jaar. Het volgende (najaars)nummer komt in november 2018 uit.

Reacties
Voor reacties of ideeën voor artikelen kunt u contact opnemen met Hans ter Heijden, telefoon: 0599 313 811 / 06 51 05 65 65; e-mail: taalschuur@hetnet.nl

Dag van het Westerwoldse landschap´ op woensdag 11 juli 2018 te Wedde

Uitnodiging  

Graag nodigen wij u uit op de ´Dag van het Westerwoldse landschap´ op woensdag 11 juli 2018 te Wedde. Vrijwilligers, professionals, studenten en alle anderen die zich interesseren voor het Groninger landschap kunnen op deze dag elkaar ontmoeten, nieuwe kennis opdoen en ideeën uitwisselen over het landschap, tijdens boeiende presentaties en bijzondere veldexcursies.  

Bijzonder element is dit jaar de officiële start van de langverwachte Landschapsbiografie van Westerwolde, een tweejarig project waarin een keur aan professionals en vrijwilligers een nieuw standaardwerk gaan maken over verleden, heden en toekomst van dit gevarieerde en rijk gelaagde landschap. 

 Programma De ‘Dag van het Westerwoldse landschap’ kent vier onderdelen: 

1. Toelichting en officiële aftrap van de Landschapsbiografie van Westerwolde 

2. Nieuw onderzoek naar het landschap van Westerwolde (presentaties) 

3. Actuele landschappelijke ontwikkelingen in Westerwolde (presentaties) 

4. Landschapsexcursies (middagprogramma) 

Opgave U kunt zich per mail opgeven via cursus.landschap@rug.nl  Let op, er is een beperkt aantal van 50 plaatsen beschikbaar. Inschrijving gebeurt op volgorde van binnenkomst. 

Kosten De dag is inclusief lunch, koffie/thee en borrel. Kosten zijn € 20,-; voor studenten/vrijwilligers  € 10,-, ter plekke te voldoen. 

Locatie Gemeentehuis Wedde, Hoofdweg 2, 9698 AE Wedde 

De dag wordt georganiseerd door het Kenniscentrum Landschap van de RUG, Het Groninger Landschap en Landschapsbeheer Groningen. Met dank aan de Gemeente Westerwolde en Staatsbosbeheer.

Koningsdag: de Groninger oranjebomen


Koningsdag: de Groninger oranjebomen

Morgen vieren koning Willem-Alexander en koningin Máxima met hun familie Koningsdag in Groningen. Ter gelegenheid van de kroning van Willem-Alexander in 2013 werden in alle gemeenten ‘koningslindes’ geplant. Het planten van bomen om bijzondere gebeurtenissen met betrekking tot het koningshuis te markeren, is een traditie die op het eind van de negentiende eeuw wortel schoot. Lees het verhaal over de Groninger oranjebomen op de Levend Erfgoed Groningen website.

bron: centrum voor groninger taal en cutuur

Vertaalslag rond Heiligerlee

Op de laatste bijeenkomst van de Historische Vereniging in Wedde heeft Albert Beuse het een en ander verteld over het project “de vertaalslag rond Heiligerlee”.  Misschien interessant om te weten dat alle informatie hierover is terug te vinden op de volgende website: https://www.groningerarchieven.nl/publiek/maak-geschiedenis/51-vertaalslag.

 

Onthulling gedenksteen in Sellingen op 4 mei 2018

Op vrijdag 4 mei a.s. zal in Sellingen op de hoek van de Hassebergerweg-Breetuinenweg een gedenksteen worden onthuld voor de op 17 juni 1944 door oorlogsgeweld omgekomen ondergedoken verzetsstrijder Albert de Roos (24). 
De Roos was in het dagelijks leven boekhouder in Groningen en in het verzet o.a. actief voor de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers.
In tegenstelling tot andere oorlogsslachtoffers uit Sellingen e.o. was er tot dusver voor De Roos geen gedenkplek in de openbare ruimte.
Het monument zal om ca. 11.00 uur worden onthuld door Willem de Roos, broer van het slachtoffer en door de wethouder van de gemeente Westerwolde mevrouw G. Luth.  De Chr. Muziekvereniging “Jeduthun” verleent medewerking aan de plechtigheid. Voorafgaande aan de onthulling is er een besloten bijeenkomst voor familie en genodigden in “De Herberg” te Sellingen. Het plaatsen van een gedenksteen voor De Roos is een initiatief van historicus Berend de Boer i.s.m. de familie De Roos.
Het project is mede tot stand gekomen door medewerking van de gemeente Westerwolde, Kalk Natuursteen Stadskanaal, de Stichting Voormalig Kamp De Beetse, de familie Schaaphok, Bakkerij Meijer, De “Hof van Sellingen”, Snackbar Sell’n en Coop Huiting Sellingen.

Reconstructie 17 juni 1944:

Op zaterdag 17 juni 1944 bevonden enkele NSB-Landwachters zich bij de Sellingersluis te Sellingen/Over de Dijk. Zij hadden opdracht gekregen een algemene controle uit te voeren n.a.v. de aanslag van de verzetsman Dirk de Ruiter een dag eerder op de NSB-Opperbanleider Tunnis Buursma te Musselkanaal. Buursma kwam daarbij om het leven. Om ongeveer 16.30 uur naderde Albert de Roos fietsend de Sellingersluis en werd daar door de Landwachters staande gehouden. De Roos, afkomstig uit Groningen en in het dagelijks leven boekhouder, was ondergedoken om aan de Arbeidseinsatz in nazi-Duitsland te ontkomen en was werkzaam voor de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers. De Roos toonde zijn persoonsbewijs en verklaarde geen Ausweis te kunnen tonen, aangezien hij aangaf bij zijn vader werkzaam te zijn, die volgens zijn zeggen een lederzaak in Groningen had. In werkelijkheid was vader De Roos politieagent in Groningen. De Landwachters werden argwanend en één van hen gelastte De Roos bij hen te blijven. Na verdere ondervraging deelde De Roos mee dat hij verkering had met een dochter van de weduwe Huizing uit Sellingen.  Zijn vriendin was werkzaam bij de familie Korvemaker in Over de Dijk, vanwaar hij haar wilde begeleiden naar haar moeder. Moeder Huizing was namelijk erg overstuur, aangezien haar zoon Lammert die zelfde dag was gearresteerd, samen met de bij hem en zijn echtgenote ondergedoken Joodse familie Sachs uit Vlagtwedde. Aangezien de Landwachters in het bezit waren van de papieren van De Roos, stelde deze laatste voor om naar de familie Korvemaker te gaan, zijn vriendin te halen en bij de Landwachters terug te keren. De Landwachter vertrouwde het verhaal van zijn arrestant niet en stelde voor om samen naar de Marechaussee kazerne in Sellingen te gaan om zijn papieren te controleren. Mochten deze in orde zijn dan kon De Roos zijn weg vervolgen. De Roos ging hiermee akkoord, waarna de NSB-er hem fouilleerde. Samen zijn ze daarna op de fietst gestapt richting Sellingen. Bij een haakse bocht in de Sluisstraat (thans Hassebergerweg) in Sellingen lag wat los grind op straat, waardoor beide fietsers de bocht extra ruim moesten nemen. De Roos greep daarop de Landwachter bij de rechterschouder en probeerde hem in de berm te duwen. Dit lukte slechts gedeeltelijk en de Landwachter wist op de fiets te blijven. De Roos vluchtte vervolgens op de fiets richting Sellingen. De Landwachter haalde een revolver te voorschijn en richtte op De Roos. De revolver ketste twee keer, waarna de NSB-er zijn jachtgeweer van zijn schouder nam en al fietsend op De Roos schoot. Het schot vernielde de achterband van de fiets van De Roos, waarna deze nog kans zag door te fietsen. Hij zat daarbij gebogen over het stuur en keek volgens getuigen af en toe achterom naar zijn achtervolger. Op circa 25 meter na de bocht in de Sluisstraat schoot de Landwachter nogmaals op De Roos, die daarna over links, gewond van zijn fiets viel. De 18-jarige winkeljuffrouw Fennechien Alting fietste op dat moment De Roos en zijn achtervolger tegemoet en getuigde dat de Landwachter schoot op het moment dat zij hem passeerde. Buurtbewoners, gealarmeerd door de geweerschoten, verschenen op straat. De NSB-er, die zijn fiets tegen een boom had gezet en zijn jachtgeweer inmiddels had herladen, sommeerde de buurtbewoners in huis te gaan, onder het dreigement hen dood te schieten. Veldwachter R. Mulder arriveerde toevallig op de plaats des onheils. De Landwachter vroeg de veldwachter de politie of de Landwacht te alarmeren. De wijkverpleegkundige mevrouw J. de Boer-Klingenberg (wonende in de Sluisstraat) wilde hulp bieden, maar werd in eerste instantie door de NSB-er met het geweer in de aanslag teruggestuurd. Enkele ogenblikken later belde de Landwachter aan bij een huis voorzien van het Groene Kruis-embleem en werd daarbij opnieuw geconfronteerd met zuster De Boer, die uit angst niet mee durfde. Zuster De Boer liet zich onder dreigementen overreden en constateerde dat de verwondingen van De Roos van dien aard waren, dat de hulp van een dokter ingeroepen diende te worden. Enkele ogenblikken later arriveerde dokter E. Smit.

Het slachtoffer is m.b.v. buurtbewoners overgebracht naar het huis van dokter Smit, waar De Roos bij aankomst overleed, precies een week na zijn 24e verjaardag. Voor hotel Homan stond op hetzelfde moment een vrachtauto met daarop dominee Reinders, Lammer Huizing, de familie Sachs en een niet met name genoemde zwarthandelaar. Reinders, Huizing en het gezin Sachs waren eerder die dag bij de grote razzia gearresteerd. Albert de Roos werd begraven op de Noorderbegraafplaats te Groningen en zijn naam is opgetekend op de Erelijst van Gevallenen 1940-1945 in de hal van de Tweede Kamer der Staten-Generaal:  http://www.erelijst.nl/albert-de-roos

Foto’s bijeenkomst in Wedde herdenking 24 april 1568

Voor een volle kerk in Wedde vertelden achtereenvolgens Jochem Abbes, Ruut Wegman, Albert Beuse, Frits Bergman en burgemeester Leendert Klaassen over de gebeurtenissen van 450 jaar geleden bij Wedde.

Het weer werkte geweldig mee en tijdens de pauze werd volop genoten van het mooie weer. Na de laatste spreker begaf het gezelschap zich naar de Burcht waar een plaquette werd onthuld door burgemeester Leendert Klaassen.

De plaquette met rechtsboven nog net in beeld ons bestuurslid Jan Huizing, die zich goed liet beschermen tegen de zon.

En toen moest natuurlijk nog de tekst even worden gelezen en ook daarbij staat weer één van onze bestuursleden vooraan bij de plaquette, namelijk onze secretaris Kineke Dijkmeijer.

Maar iedereen kan de tekst thuis nog eens rustig doorlezen.

En zo kwam er een einde aan een mooie sfeervolle herdenking in Wedde

Uitnodiging Ledenbijeenkomst herdenking 21 april 2018 te Wedde

Geachte leden en andere genodigden,

Op 24 april 1568 werd het Huis te Wedde door de troepen van graaf Lodewijk van Nassau-Dillenburg namens zijn broer prins Willem van Oranje-Nassau ingenomen. De borg was op dat moment bezit van Jan van Ligne, graaf van Arenberg, stadhouder van Groningen & Ommelanden namens koning Filips II en heer van Westerwolde. Drost Matthias Orth en de bezetting kregen de vrije aftocht en in de weken daarna werden in Wedde enkele duizenden huurlingen en vrijwilligers gerekruteerd voor een aanval op het Spaansgezinde Groningen. Op 23 mei van datzelfde jaar leidde dat tot de Slag bij Heiligerlee, waarbij zowel graaf Arenberg als graaf Adolf van Nassau sneuvelden. De gebeurtenissen in Wedde vormden daarmee de “opmaat” naar de Tachtigjarige Oorlog. Met een knipoog naar het verleden kunnen we zeggen dat in Wedde het latere Nederland ontstond. Om deze bijzondere datum niet voorbij te laten gaan, organiseren we op zaterdag 21 april een herdenkingsprogramma in de protestantse kerk van Wedde, waarna een herdenkingsplaquette op het borgterrein van het Huis te Wedde zal worden onthuld. Het programma ziet er als volgt uit:

13.00 – 14.00 u.: Expositie Groninger Archieven over de gebeurtenissen rond 1568 aan de hand van bijzondere archivalia in het koor van de kerk. Archiefmedewerkers zijn aanwezig voor tekst en uitleg.
14.00 u.: Opening en welkom.
14.05 u.: ‘De betekenis van de 24e april 1568 in de regionale en nationale geschiedschrijving’, door drs. J.G. Abbes, voorzitter van de Historische Vereniging Westerwolde.
14.15 u.: ‘Matthias Orth en de “confuse pampieren” van Wedde’, door dhr. R.M.A. Wegman, secretaris van de Stichting Monumenten Westerwolde.
14.30 u.: ‘Vertaalslag rond Heiligerlee en de oorlogsdreiging in brieven uit 1568’, door dhr. A. Beuse, hoofd studiezaal van de Groninger Archieven.
14.45 u.: Pauze. Tevens gelegenheid om de expositie in het koor te bezichtigen.
15.30 u.: ‘Wedde als lieu de mémoire’, door mr. F.A. Bergman, voorzitter van de Stichting Monumenten Westerwolde.
15.40 u.: ‘De zin van herdenken’, door mr. L.J. Klaassen, wnd. burgemeester van Westerwolde.
15.50 u.: Wandeling naar de Borg.
16.10 u.: Onthulling van de herdenkingsplaquette.
16.15 u.: Dankwoord en afsluiting.

Wij hopen velen van u op deze memorabele 21e april a.s. in Wedde te mogen begroeten.

Met vriendelijke groet,
K. Kuper-Dijkmeijer, secretaris a.i.


Zoektocht naar Maria Helena Bolk, geboren 30 september 1876

Ons lid de heer Hendrik Bolk, woonachtig in Waldfeucht-Haaren(D) is al jaren bezig met een zoektocht naar zijn oudtante: Maria Helena BOLK, geboren op 30 september 1876 te Emmen, Compascuum. Haar moeder (zijn overgrootmoeder) was Maria Adelheid BOLK (*04-11-1833 te Meer, Hebelermeer / + 20-03-1878 te Emmen, Nieuw Dordrecht)
Als haar vader staat vermeld Joan Henrich BROCKMAN (*25-06-1828 te Meer, Hebelermeer / +18-03-1911 te Vlagtwedde, Sellingerbeetse).
Maar omdat zijn overgrootmoeder en Joan Henrich BROCKMAN niet wettelijk gehuwd waren, kregen de kinderen de naam BOLK.
Volgens het register te Emmen is Maria Helena BOLK samen met haar broer (zijn grootvader) Geert Hindrik BOLK (*27-08-1871 te Emmen, Nieuw Dordrecht / + 10-07-1954 te Kerkrade), en met Joan Henrich Brockman op 30 augustus 1880 vertrokken vanuit Emmen naar Vlagtwedde. Helaas is daarna geen enkel spoor meer van Maria Helena BOLK te achterhalen. Of ze jong is overleden, gehuwd is geweest of kinderen had, alles blijft jammer genoeg onduidelijk. Ook of er sprake is van een -gezien de leeftijd zeker niet ondenkbare- adoptie is hem onbekend.

Er zijn natuurlijk websites zoals www.allegroningers.nl en www.alledrenten.nl, maar daar is ook niets te vinden. Vandaar daarom deze vraag op onze website. Wie kan de heer Bolk verder helpen? We zien graag uw reacties tegemoet op info@verenigingwesterwolde.nl.

Dirk Kome toont Tonnis Post – Fotograaf van de vooruitgang

Op 28 april start in het Fotomuseum Den Haag de tentoonstelling “Dirk Kome toont Tonnis Post – Fotograaf van de vooruitgang”. De Winschoter fotograaf Tonnis Post behoeft in onze regio niet veel toelichting. Met name zijn vroeg 20e eeuwse beelden van plaggenhutten in Westerwolde zijn bekend. Veel families in deze regio hebben in hun familiearchief nog wel een echte ‘Post’ al zal niet iedereen zich dat altijd gerealiseerd hebben.

Fotograaf Dirk Kome uit Amsterdam speurde de afgelopen twee en een half jaar stad en land af en bracht een schat aan foto’s van Tonnis Post bij elkaar, uit archieven, fotodozen van particulieren en ga zo maar door. Hij ging hierbij nog een stap verder. Kome brengt in beeld wat er terecht is gekomen van de projecten die Tonnis Post fotografeerde en portretteert de nazaten van Groningers die door Post ooit zijn vastgelegd. Wonen de nazaten van de welgestelden onder hen nog steeds op stand? Hoe vergaat het de kleinkinderen van de plaggenhutbewoners? Heeft de kanalisatie de verwachte welvaart gebracht? In de tentoonstelling in Fotomuseum Den Haag komen de foto’s van Tonnis Post en Dirk Kome samen.

De tentoonstelling gaat gepaard met een fotoboek: Fotografen van de vooruitgang, vormgegeven door Tessa van der Waals. (Lecturis, ISBN: 9789462262676).

Vanaf 14 oktober is de tentoonstelling in het MOW te Bellingwolde te zien. Streekgenoten kunnen hierbij meedoen, door hun eigen ‘doalders plekje’ te fotograferen. Deze publieksfoto’s krijgen een plekje in de tentoonstelling. Het MOW start hiervoor nog voor de zomer een publieksactie.

Tot en met 9 september kun je in het Fotomuseum Den Haag terecht voor deze unieke verbeelding van Groninger geschiedenis.

Beelden zijn te vinden op: https://www.gemeentemuseum.nl/nl/pers/dirk-kome-toont-tonnis-post